به نام خدا. به نظر می رسد که در کشورهای مختلف بحث «آینده آموزش عالی پس از دوره بحران کرونا» وارد مرحله جدیدی شده و تبادل نظرات در این زمینه افزایش یافته است. پیشنهاد می شود که تبادل نظر درباره این موضوع را در کشور تقویت کنیم و با هم اندیشی بیشتر، زمینه های لازم برای نهادینه کردن یادگیری های حاصله در این ایام را فراهم آوریم. با توجه به مشاهدات و تجربیات مستقیمی که در این دوران داشته ام و با اتکا به برخی تاملات نظری، به نظرم چالش ها و فرصت هایی در آینده ای نزدیک پس از پایان بحران کرونا در بخش آموزشی دانشگاه ها قابل تشخیص هستند که از هم اکنون می توان به آنها اندیشید و برای آنها برنامه ریزی های لازم را داشت. البته برخی از این موارد به شرطی قابل طرح خواهند بود که آموزش مجازی در دانشگاه ها در این مدت تبدیل به نهادی شده باشد که پس از دوره کرونا دیگر نتوان از ظرفیت ها و فرصت های حاصل از آن صرفنظر کرد. برخی از این چالش ها و فرصت ها در زیر اشاره می شوند:
۱. پایان بحران برای رشته های نیازمند به یادگیری و تحقیق در محیط های آزمایشگاهی و کارگاهی که در این دوره به دلیل تعطیلی دانشگاه ها دسترسی به آنها مقدور نبوده است. همچنین لزوم تقویت زیرساخت های لازم در این حوزه، برای جبران عقب ماندگی حاصله به دلیل تاخیر در سرمایه گذاری در این زمینه و فقدان توجه کافی در به روز رسانی امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی در طول این مدت؛
۲. افزایش انتظار دانشجویان از اثربخشی کلاس های دروس نظری به دلیل مقایسه با اثربخشی مشابه در آموزش مجازی، به خصوص در کلاس های با تعداد دانشجویان زیاد و متکی به روش سخنرانی که تعامل دو طرفه زیادی در آنها وجود ندارد؛
۳. افزایش انتظار در دسترسی بیشتر به انواع محتوای آموزشی علاوه بر کتب و مقالات درسی و ایجاد انتظارات و فرصت هایی جدید برای تولید محتوا با رویکردهای نوین و قابل استفاده در محیط های مجازی. این موضوع شاید با توجه به تغییر احتمالی در ارزش های نسلی و اولویت دهی جوانان برای استفاده از فضای مجازی ضرورت بیشتری یافته باشد.
۴. افزایش اثربخشی و چابکی فرایندهای پشتیبانی نظام های آموزشی و دانشجویی و افزایش انتظار از کارآمدی آنها به علت توسعه زیرساخت های مربوطه با استفاده از تکنولوژی اطلاعات، به خصوص پس از تجارب نسبتا موفق در برخی از دانشگاه ها در دوره بحران کرونا؛
۵. احتمال استفاده بیشتر استادان از روش های مکمل یادگیری از طریق محیط های مجازی در کنار کلاس های حضوری (فرصت بیشتر برای رفع اشکال، ایجاد آمادگی های قبل از کلاس های حضوری، …) با توجه به یادگیری های حاصله از تجربه آموزش های مجازی در دوره کرونا؛
۶. افزایش اعتبار و جایگاه آموزش های معطوف به تجربیات عملی و غنی توسط استادانی که فراتر از منابع درسی رایج دارای محتوای عمیق تر و کاربردی تر قابل ارائه ای هستند. این موضوع به خصوص در رشته های نیازمند تجربه صنعتی و عملی و تجربه زیسته در زمینه های تخصصی مرتبط اهمیت بیشتری خواهد یافت. به طور مثال در رشته هایی مانند پزشکی و مدیریت و مهندسی با ماهیت کاربردی. خلق ارزش توسط چنین استادانی در ارتباطی نزدیک و دو طرفه، که علاوه بر جنبه های دانشی، جنبه های رفتاری و نگرشی آنها هم فرصت مشاهده و ارزیابی داشته باشد، احتمالا بیشتر از آموزش مجازی خواهد بود.
۷. افزایش فرصت های دعوت و بهره مندی از صاحبنظران خارج از کشور در مباحث کلاس های درسی، از طریق فضای مجازی به خصوص با توجه به تجربه استفاده از این رویکرد در دوره کرونا در برخی از دانشگاه ها؛
۸. احتمال تغییر در ماهیت آزمون های برخی از دروس و شیوه های ارزیابی با گسترش روش هایی فرایندی تر و تعاملی تر و مبتنی بر فضای اعتماد بیشتر، به خصوص در دروس دارای ماهیت تحلیلی. این انتظار احتمالا به دلیل تجارب کسب شده در دوره بحران کرونا ایجاد شده باشد که آزمون ها نیز اکثرا به صورت مجازی برگزار شده است؛
۹. ایجاد فرصت هایی برای افزایش کارایی الگوهای آموزشی با استفاده از امکانات آموزش الکترونیکی و ایجاد ظرفیت های بیشتری برای پژوهش به دلیل افزایش زمان بیشتر برای پژوهش؛
۱۰. افزایش انتظار از فرایندها و روش های به کار رفته در «مدیریت کیفیت آموزش مجازی» برای استفاده بلند مدت در دانشگاه ها و ضرورت الگوسازی در این زمینه برای تسهیل نهادسازی در این حوزه در کنار آموزش های حضوری؛
۱۱. احتمال امکان ایجاد تغییر در ساختار درآمد و هزینه های دانشگاه ها و ایجاد فرصت هایی برای سرمایه گذاری بیشتر روی ارتقای بسترهای آموزش مجازی؛
۱۲. افزایش ضرورت توجه به تدوین آئین نامه ها و رویه هایی نوآورانه در آموزش عالی برای استفاده از دورکاری پاره وقت توسط کارکنان اداری دانشگاه ها و انعطاف کاری بیشتر در تعاملات آموزشی و پژوهشی استادان با دانشگاه با توجه به تجارب اجباری پیش آمده در دوره بحران کرونا؛
۱۳. دسترسی بیشتر متقاضیان آموزش عالی به دوره های آموزش مجازی معتبر دانشگاه های خارج کشور به دلیل افزایش آگاهی عمومی برای استفاده از این فرصت ها؛
۱۴. فراهم شدن فرصتی برای ایجاد دوره های آموزشی منجر به مدرک کاملا مجازی یا تلفیقی برای برخی رشته های تحصیلی، به عنوان زمینه جدیدی برای نوآوری در دانشگاه های دولتی و بررسی امکان کوتاه تر کردن زمان دوره های تحصیلی با اتکا به توان آموزش مجازی آسنکرون در کنار آموزش حضوری؛
۱۵. ارتقای مشروعیت آموزش عالی با استفاده از روش های مجازی در کشور (در مقایسه با آموزش حضوری) و احتمال ایجاد رغبت بیشتر متقاضیان آموزش عالی به ادامه تحصیل از طریق این پارادایم در مقایسه با گذشته، به خصوص با توجه به روند شرایط اقتصادی و امکان تحصیل و اشتغال به طور همزمان در داخل این پارادایم؛
۱۶. ایجاد فرصتی برای ورود دانشگاه ها به برخی کشورهای همسایه از طرق آموزش مجازی و ارائه خدماتی فراتر از مرزهای کشور.
طبیعتا تهیه لیستی جامع تر و دسته بندی موضوعات و اولویت بندی آنها از اقداماتی است که در ادامه قابل انجام است. الگوسازی و تدوین سیاست هایی مرتبط در این زمینه توسط متخصصان و مدیران حوزه آموزش عالی در این ایام می تواند مورد انتظار باشد.
افزودن دیدگاه جدید