بررسی طرح شفافیت آرای نظام تقنینی از منظر موضوع اصالت

ثبت شده توسط بابک علوی در دوشنبه, ۱۳۹۸/۰۷/۰۸ - ۱۸:۵۳

برچسب‌ها

به نام خدا. دیروز طرحی در مجلس مطرح شد و با یک فوریت به تصویب رسید تا در نظام های تقنینی شفافیت در آرای رای دهندگان ایجاد شود. ایده کلی این طرح اینست که آرای داده شده در نهادها و شوراهای نظام تقنینی در کشور به صورت علنی باشد و مشخص باشد که رای دهندگان از جمله نمایندگان محترم مجلس در زمان قانون گذاری دقیقا چه رایی به موضوع مورد بررسی در جمع خود داده اند (موافق- مخالف-ممتنع). استدلال اصلی حامیان به نظر این بوده است که از این طریق رای دهندگان مسئولیت رای خود را پذیرفته و در قبال این رای شفاف به مردم پاسخگو خواهند بود. به علاوه، به نظر آنها این کار موجب افزایش سطح اعتماد عمومی و یا حداقل مانعی برای کاهش سطح اعتماد عمومی به نظام قانون گذاری می شود. به نظرم این کار در کلیت آن حتما قابل توجه است. اما این موضوع نیاز به تحلیل های عمیق تری دارد تا بتوان درباره آن داوری بهتری داشت. منظری که در این یادداشت مورد توجه است صرفا بررسی موضوع از منظر «اصالت» (authenticity) است که در سال های اخیر مورد توجه نگارنده قرار گرفته است. طبیعتا این موضوع می تواند از سایر زوایای تخصصی نیز مورد توجه و بررسی بیشتری قرار گیرد.

همانطور که در یادداشت های دیگر اینجانب و به طور خاص در کتاب «بازگشت به اصالت» توضیح داده شده است، اصالت به طور خلاصه اشاره به این دارد که تا چه میزان «حقیقتا» به آنچه می گوییم و انجام می دهیم باور داریم و خودآگاه و مختارانه آن چیزی را که می گوییم حقیقتا زندگی می کنیم. نوعی یکپارچگی در گفتار و کردار و عملی مختارانه و از سر خودآگاهی مبنای مفهومی این موضوع است. طبیعتا افراد به دلیل محدودیت های متفاوت انسانی و فشارهای محیطی همیشه رفتاری اصیل ندارند و حتی افرادی که برای افزایش اصالت و زندگی اصیل هم تلاش می کنند ممکن است لغزش داشته باشند،‌ اما به دلیل «روراستی» با خود در پی اصلاح لغزش های خود در طی زمان هستند. از جمله پیامدهای اصالت تقویت فضای اعتماد و روراستی با دیگران به همراه شفافیت و مسئولیت پذیری است. از این منظر در نگاهی اولیه به نظر می رسد که طرح شفافیت آرا در یک نهاد تصمیم گیری یا قانون گذاری در راستای تقویت اصالت باشد. اما به نظرم موضوع دارای پیچیدگی بیشتری است.

ایجاد شفافیت در فرایند رای گیری در یک جمع با کارکرد تصمیم گیری وقتی می تواند اصیل باشد که ابتدا اعضای چنین جمعی تا حد لازمی از دام فشارهای بیرونی و عواملی که موجب می شود تا نتوانند خود اصیلشان را زندگی کنند رهایی یابند. مسئولیت پذیری و پاسخ گویی ابتدا از «خود» آغاز می شود و سپس دامنه آن قابل گسترش به پاسخگویی به دیگران است. اگر از دام «تسلیم خود در مقابل فشارهای جمعی» نرهیده باشیم، آنگاه ایجاد شفافیت در آرایی که اعضای یک جمع به موضوعی می دهند ممکن است موجب شود که افرادی که با رای مخفی در فضایی امن تر «رای حقیقی» خود را می دهند دیگر قادر به این کار نباشند. به عبارت دیگر، فضای رای گیری آشکار اگر بدون این زمینه سازی فرهنگی باشد، ممکن است فضا را برای اعمال فشارهای سیاسی و آنچه به آن «گروه اندیشی» (Groupthink) گفته می شود فراهم کند و آرای حقیقی در جهت همراهی با رای هم گروهی ها یا به علت نگرانی از مواخذه آنها تغییر کند. آنچه در اینجا مطرح می شود این نیست که نباید در آرا شفافیت وجود داشته باشد، بلکه به عکس، موضوع اصلی اینست که هدف و انگیزه حقیقی و اصیل ما برای ایجاد این شفافیت چیست؟ اگر فرهنگ کاری یک جمع یا گروه سیاسی یا سازمانی به گونه ای باشد که به افراد اجازه برخورداری از رای مستقل بدهد و از فشار و مواخذه یا از تهدید به طرد شدن در صورت متفاوت فکر کردن جلوگیری شود، البته که این شفافیت در رای دهی اصیل بوده و موجب پاسخگویی حقیقی رای دهندگان می شود. 

ممکن است برخی مطرح کنند که با انجام این کار مکانیزمی پویا (دینامیک) ایجاد می شود که به تدریج این شرایط حتی اگر اشکال و نواقصی هم در آن وجود داشته باشد اصلاح خواهد شد و خود شفافیت موجب اصلاح ضعف های احتمالی در طی زمان می شود. این استدلال البته می تواند قابل تامل باشد. اما در صورتی به نظر صحیح است که هر زمان فشارهایی جمعی در گروه های کوچکتر یک جمع برای همسو کردن اعضا آن با یک رای اتفاق افتاد، فرهنگ آن جمع مانع این فشارها شود؛ بدینصورت که آنقدر شفافیت وجود داشته باشد که وجود چنین فشارهایی برای هم رنگ شدن های غیر مختارانه را با دیگران و مردم مطرح کنند. در غیر اینصورت و در صورت وجود افرادی که نگران وضعیت خود هستند و نمی توانند رای مستقل خود را زندگی کنند،‌ طرح شفافیت آرا ممکن است موجب آرایی ساختگی و همسویی آرا با جریان هایی با نفوذ و قدرت بیشتر شود. لذا به نظر می رسد که به شرطی مکانیزمی برای خود اصلاحی می تواند فعال شود که عزمی جدی و عمیقتر از رفتارهای تاکتیکی و همراه با انگیزه ای اصیل در طرفداران این طرح وجود داشته باشد. آنگاه در طی زمان حتی اگر در شرایط اولیه ایده آلی هم از این بابت نباشیم، به نظر این شانس می تواند وجود داشته باشد که افراد در داخل چنین فضا و فرهنگ حقیقتا شفافی بتوانند همچنان استقلال رای خود را تا حد خوبی حفظ  و تقویت کنند.

نتیجه پیشنهادی این متن اینست که شفاف سازی حقیقی، ابتدا از اصالت و برخورداری از استقلال نظر بر می خیزد تا سپس موجب پاسخگویی حقیقی به دیگران شود. در غیر اینصورت شفاف سازی در رای گیری ممکن است به دلیل هم رای شدن های ساختگی برای گریز از فشارهای جمعی آسیب پذیر شده و اتفاقا برای فضای اعتماد مخرب باشد. از اینرو تصمیم گیری درباره این طرح نیاز به نوعی روراستی با خود دارد که حقیقتا تا چه حد رای دهندگان به این طرح در خود و گروه هایی که به آنها تعلق خاطر دارند استقلال رای و نگاه ها و تحلیل های مستقل را ارج می نهند و با شفاف شدن فرایند رای گیری در پی اعمال فشار به نظرات متفاوت در داخل گروه های خود نیستند.

شاید باید رای دهندگان به این طرح ابتدا باید با این سوال خود را مواجه کنند: «تا چه حد باور دارم که یک رای دهنده می تواند ابتدا خود درباره رای خودش به طور اصیل مسئول باشد و آزادانه از آن در مقابل فشار برای همسویی و همرنگی ساختگی دفاع کند تا در ادامه وی بتواند در نظامی شفاف رای خود را هر آنچه که هست و می تواند با رای من متفاوت باشد به طور شفاف اعلام کند؟». روراستی پیشنهاد دهندگان و رای دهندگان به این طرح با خودشان درباره میزان وجود انگیزه ای اصیل در آنها برای اجرای این طرح و میزان عزم گروهی لازم برای اجرای صحیح آن عوامل مهمی در انتخاب نهایی برای دادن رای مثبت یا منفی به این طرح می تواند باشد. امید است که نتیجه نهایی این طرح موجب شرایط بهتری برای کشور عزیزمان شود.

دیدگاه‌ها

دیدگاه جالبی بود، در واقع میشه این طوری بیان کرد که برای اصلاح یک ساختار، نمیشه فقط با مقید کردن یک بخش از اون ساختار، دست به اصلاح زد و باید به طور هماهنگ همه قسمت های ساختار رو اصلاح کرد. وقتی که زمینه فرهنگی و در واقع ظرفیت جمعی پذیرش آراء مخالف و ناهمسو وجود نداره، صرف شفافیت آراء نمیتونه کمکی به بهبود وضعیت بکنه، بلکه ممکنه در بلند مدت منجر به حضور افرادی در مجلس بشه که عوام فریبی و همرنگی با جماعت رو خوب بلد هستن.

ضمن اینکه به نظرم اگر فقط رای قابل مشاهده باشه، یعنی سه حالت مخالف، موافق، و ممتنع این نیز شفافیت آن چنانی ای نداره، چرا که اطلاعات زیادی از این موضوع دریافت نمیشه.
بهتره نمایندگان به صورت داوطلبانه آراءشون رو اعلام بکنن و بتونن توضیح هم بدن که اگر به عنوان مثال با لایحه ای مخالفت کردن، استدلالشون چی بوده.

افزودن دیدگاه جدید

Restricted HTML

  • تگ‌های HTML مجاز: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.
CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.